‘Bionisch oog’ laat blinde weer zien

Begin 2018 kreeg een patiënte met een erfelijke oogziekte in het UZ Gent een implantaat op het netvlies. Een opmerkelijke Belgische primeur, die de dienst Oogheelkunde dankt aan zijn topexpertise in netvlieschirurgie, visuele revalidatie en erfelijke oogziekten.

De patiënte die de netvliesprothese kreeg, lijdt aan retinitis pigmentosa, een erfelijke aandoening die voorkomt bij 1 op de 3000 Belgen. Bij de aandoening sterven de lichtgevoelige cellen in het netvlies geleidelijk af. Voor vergevorderde retinitis pigmentosa bestond geen behandeling, tot het Amerikaanse bedrijf Second Sight een ‘bionisch oog’ of netvliesprothese ontwikkelde. Wereldwijd werd de netvliesprothese – Argus II – intussen al bij ruim 250 mensen ingeplant.

Voor de eerste Belgische implantatie selecteerde het bedrijf de dienst Oogheelkunde van het UZ Gent. Dat is te danken aan de gouden combinatie van topchirurgie, een excellent revalidatiecentrum en internationale expertise in erfelijke oogziekten. De netvliesprothese past in het rijtje hooggespecialiseerde behandelingen die de dienst Oogheelkunde patiënten aanbiedt, naast onder meer gentherapie met aangepaste verkoudheidsvirussen.

Een patiënt met een netvliesprothese draagt een bril met een minicamera in het midden van het montuur. De camera zendt de beelden naar een draagbaar computertje, dat de beelden vertaalt en via een antenne op de bril naar het implantaat op het netvlies stuurt. Dat implantaat vervangt de afgestorven lichtgevoelige cellen en stimuleert via 60 elektroden de nog intacte zenuwcellen van het netvlies. Die zenuwcellen sturen het signaal via de oogzenuw naar de hersenen.

Dr. Fanny Nerinckx (dienst Oogheelkunde) voerde de ingreep uit: ‘De patiënten interpreteren de visuele informatie en koppelen ze aan vormen en patronen die ze ooit hebben gezien toen ze nog niet blind waren. Daarom wordt de netvliesprothese alleen gebruikt bij patiënten die ooit hebben kunnen zien.’ Argus II vervangt de functie van de beschadigde fotoreceptoren, maar herstelt het normale zicht niet. Wel kunnen de patiënten na jaren blindheid weer licht lokaliseren en bijvoorbeeld silhouetten en deuren en ramen onderscheiden. Het systeem verhoogt duidelijk hun levenskwaliteit en de zelfstandigheid.

Na de implantatie – waarvoor complexe microchirurgie nodig is – moeten de patiënten de visuele informatie die ze binnenkrijgen opnieuw leren interpreteren. Voor de revalidatie van de patiënte in het UZ Gent staat het gespecialiseerde Centrum voor visuele revalidatie en low vision in, dat elk jaar circa 600 ernstig slechtziende patiënten ondersteunt.